Isimler
İSİM (AD)
Varlıkları, kavramları karşılayan sözcüklerdir.
İsimlerle, karşıladıkları kavram ve nesneler arasında çok sıkı bir ilgi vardır. Bunlar daima birbirlerini çağrıştırır.
Örneğin "kitap" sözü aklımızda hemen varlık olarak "kitap" nesnesini canlandırır. Ya da bir kitabı gördüğümüzde zihnimize hemen onu karşılayan isim gelir.
Kavramlar için ise bu kadar belirgin bir ilişkinin varlığını söyleyemeyiz. Örneğin "dert" dendiğinde aklımızda bir nesne canlanmaz; ancak bunun insanı sıkıntıya sokan bir durum olduğu zihnimizde belirir.
Şimdi isim çeşitlerini görelim.
1. Cins (Tür) İsmi
Aynı türden varlıkları karşılayan isimlerdir. Bu varlıkların benzerleri etrafta çoktur:
“Ağaç, çiçek, kitap, ev, okul, insan, ders...”
2. Özel İsim
Tek olan, tam bir benzeri bulunmayan varlıkları karşılayan isimlerdir.
Balıkesir, Çukurova, Alpler gibi yer adları,
Yunus, Serpil, Recep gibi kişi adları,
Türkiye, Portekiz, Hollanda gibi ülke adları,
Günün Ötesi, Kiralık Konak, Türk Edebiyatı, Hürriyet gibi kitap, dergi, gazete adları,
Bilkent Üniversitesi, Yeşilay, Türkiye Büyük Millet Meclisi gibi kurum adları,
Almanca, Türkçe, Rusça gibi dil adları,
İslâmiyet, Ortodoks, Yahudilik gibi din adları,
Boncuk, Tekir, Yumak gibi hayvanlara verilen adlar özel isimdir.
3. Tekil İsim
Sayıca tek bir varlığı karşılayan isimlere tekil isim denir.
Bunlar "kitap, çocuk, şiir, bilgisayar..."
gibi bir varlığı karşılayan isimlerdir.
4. Çoğul İsim
Sayıca birden çok varlığı karşılayan isimlerdir. Çoğul isimler, "-ler, -lar" eki getirilerek yapılır.
"Kitaplar, çocuklar, şiirler, bilgisayarlar..."
isimleri çoğul isimlerdir.
5. Topluluk İsmi
Yapıca tekil olduğu hâlde, yani çoğul eki almadığı halde birden çok varlığı karşılayan isimlere topluluk ismi denir.
"Toplum, halk, millet, ordu, bölük, sürü..."
sözcükleri birer topluluk adıdır.
Topluluk isimleri de çoğul eki alabilir. Bu durumda grupların çoğulu bildirilmiş olur. Örneğin,
"Ordular ilk hedefiniz Akdeniz!"
cümlesinde "ordu" topluluk ismi çoğul eki almıştır. Burada ordunun birden fazla olduğu anlatılmak istenmiştir.
6. Somut (Madde) İsim
Duyu organlarımız ile algılanan isimlere somut isim denir.
"Kitap, masa, insan, ışık..."
beş duyumuzdan biri ile algılanan somut isimlerdir.
7. Soyut (Mana) İsim
Duyu organlarımız ile algılanamayan, ama varlığına inandığımız isimlerdir.
"Neşe, özlem, sevgi, korku..."
duyu organlarımız ile algılanamayan soyut isimlerdir.